بیماری گرفتگی عروق کاروتید بیماری است که در آن یک ماده مومی شکل به نام پلاک در داخل شریان های کاروتید ایجاد می شود. بیماری شریان کاروتید شرایط جدی است چرا که در هنگام قطع جریان خون به مغز می تواند باعث سکته مغزی شود. اما گرفتگی عروق کاروتید چگونه درمانی می شود؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش با ادامه این مطب همراه ما باشید.
گرفتگی عروق کاروتید چیست؟
دو شریان کاروتید مشترک در دو طرف گردن وجود دارد که هر کدام به دو شریان کاروتید داخلی و خارجی تقسیم می شوند. شریان های کاروتید داخلی خون غنی از اکسیژن را به مغز شما می رسانند، در حالی که شریان های کاروتید خارجی خون غنی از اکسیژن را به صورت، پوست سر و گردن شما می رسانند. اگر جریان خون برای بیش از چند دقیقه قطع شود، سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند. این به قسمت هایی از بدن که سلول های مغز کنترل می کنند آسیب می رساند. سکته مغزی می تواند باعث:
- آسیب مغزی پایدار
- ناتوانی طولانی مدت، مانند مشکلات بینایی یا گفتاری یا فلج (ناتوانی در حرکت)
- مرگ
با گذشت زمان، پلاک ها رگ ها را سخت و باریک می کنند. این ممکن است جریان خون غنی از اکسیژن را به اندام ها و سایر قسمت های بدن شما محدود کند. آترواسکلروز می تواند بر هر شریان بدن تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر پلاک در عروق کرونر (قلب) ایجاد شود، حمله قلبی ممکن است رخ دهد. اگر پلاک در شریان های کاروتید ایجاد شود، ممکن است سکته مغزی رخ دهد.
علت تنگی شریان کاروتید
به نظر می رسد بیماری شریان کاروتید زمانی شروع می شود که آسیب به لایه های داخلی شریان های کاروتید وارد شود. عوامل مهمی که باعث آسیب می شوند عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- سطوح بالای برخی از چربی ها و کلسترول در خون
- فشار خون بالا
- سطوح بالای قند در خون به دلیل مقاومت به انسولین یا دیابت
هنگامی که آسیب رخ می دهد، بدن شما روند بهبودی را آغاز می کند. بهبودی ممکن است باعث ایجاد پلاک در جایی که شریان ها آسیب دیده اند، شود.
پلاک موجود در شریان می تواند ترک بخورد یا پاره شود. اگر این اتفاق بیفتد، قطعات سلول خونی به نام پلاکت به محل آسیب می‌چسبند و ممکن است در کنار هم جمع شوند و لخته‌های خونی ایجاد کنند.
تجمع پلاک یا لخته خون می تواند به شدت شریان های کاروتید را باریک یا مسدود کند. این جریان خون غنی از اکسیژن را به مغز شما محدود می کند که می تواند باعث سکته شود.
افراد در معرض خطر گرفتگی عروق کاروتید
می توان گفت عوامل خطر اصلی برای بیماری شریان کاروتید شامل عوامل خطر اصلی بیماری عروق کرونر قلب و بیماری شریان محیطی می شوند.
- دیابت. در این بیماری، سطح قند خون بدن بسیار بالاست، زیرا بدن انسولین کافی تولید نمی کند یا از انسولین خود به درستی استفاده نمی کند. احتمال ابتلا به تنگی عروق کاروتید در افراد مبتلا به دیابت، چهار برابر بیشتر از افرادی است که دیابت ندارند.
- سابقه خانوادگی آترواسکلروز. افرادی که سابقه خانوادگی آترواسکلروز دارند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری شریان کاروتید هستند.
- فشار خون بالا. اگر فشار خون در طول زمان در 90/140 میلی متر جیوه یا بالاتر از آن باقی بماند، بالا در نظر گرفته می شود. اگر دیابت یا بیماری مزمن کلیوی دارید، فشار خون بالا 80/130 میلی‌متر جیوه یا بالاتر تعریف می‌شود.
- عدم فعالیت بدنی. نشستن زیاد (سبک زندگی بی تحرک) و عدم فعالیت هوازی می تواند سایر عوامل خطر بیماری شریان کاروتید مانند سطح ناسالم کلسترول خون، فشار خون بالا، دیابت و اضافه وزن یا چاقی را بدتر کند.
- سندرم متابولیک. سندرم متابولیک نام گروهی از عوامل خطر است که خطر سکته مغزی و سایر مشکلات سلامتی مانند دیابت و بیماری های قلبی را افزایش می دهد. پنج عامل خطر متابولیک عبارتند از: دور کمر بزرگ (چاقی شکمی)، سطح تری گلیسیرید بالا (نوعی چربی موجود در خون)، سطح پایین کلسترول HDL، فشار خون بالا و قند خون بالا. سندرم متابولیک در صورتی تشخیص داده می شود که حداقل سه مورد از این عوامل خطر متابولیک را داشته باشید.
- سن بالاتر. با افزایش سن، خطر ابتلا به آترواسکلروز افزایش می یابد. روند آترواسکلروز در جوانی شروع می شود و به طور معمول طی چندین دهه قبل از ایجاد بیماری پیشرفت می کند.
- اضافه وزن یا چاقی. این اصطلاحات به وزن بدنی اشاره دارد که بیشتر از وزنی است که برای یک قد خاص سالم در نظر گرفته می شود.
- سیگار کشیدن. استعمال دخانیات می تواند به رگ های خونی آسیب رسانده و آنها را سفت کند و منجر به سطوح ناسالم کلسترول شود. سیگار کشیدن همچنین می تواند میزان اکسیژنی که به بافت های بدن می رسد را محدود کند.
- سطح ناسالم کلسترول خون. این شامل کلسترول LDL بالا و کلسترولHDL پایین است.
- رژیم غذایی ناسالم. یک رژیم غذایی ناسالم می تواند خطر ابتلا به تنگی شریان کاروتید را افزایش دهد. غذاهایی که سرشار از چربی های اشباع و ترانس، کلسترول، سدیم و قند هستند می توانند سایر عوامل خطر بیماری شریان کاروتید را بدتر کنند.
داشتن هر یک از این عوامل خطر قطعا برای ابتلا به بیماری شریان کاروتید کافی نیست. با این حال، اگر می دانید که یک یا چند عامل خطر دارید، می توانید اقداماتی را برای کمک به پیشگیری یا به تاخیر انداختن بیماری انجام دهید.
اگر مبتلا به پلاک شریان کاروتید هستید، ممکن است در شریان های دیگر خود نیز پلاک داشته باشید. افراد مبتلا به بیماری شریان کاروتید نیز در معرض خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب قرار دارند.
علائم گرفتگی عروق کاروتید
بیماری شریان کاروتید ممکن است علائمی ایجاد نکند تا زمانی که به شدت شریان کاروتید را تنگ یا مسدود کند. علائم و نشانه ها ممکن است شامل بروت، حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا سکته مغزی باشد.
بروت
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است با گوشی پزشکی به صدای شریان های کاروتید گوش دهد. او ممکن است صدایی به نام بروت را بشنود. این صدا ممکن است نشان دهنده تغییر یا کاهش جریان خون به دلیل تجمع پلاک باشد. بهتر است بدانید همه افرادی که مبتلا به بیماری شریان کاروتید هستند، بروت ندارند.
حمله ایسکمیک گذرا (سکته مغزی کوچک)
برای برخی افراد، داشتن یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا “سکته کوچک” اولین علامت بیماری شریان کاروتید است. در طول یک سکته کوچک، ممکن است برخی یا همه علائم سکته مغزی را داشته باشید. با این حال، علائم معمولاً در عرض 24 ساعت خود به خود از بین می روند. علائم سکته مغزی و مینی سکته مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد ناگهانی و شدید بدون علت شناخته شده
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
- ناتوانی در حرکت دادن یک یا چند اندام
- مشکل دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم
- ضعف یا بی حسی ناگهانی در صورت یا اندام ها، اغلب فقط در یک طرف بدن
- مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
حتی اگر علائم به سرعت متوقف شود، برای کمک اضطراری با اورژانس تماس بگیرید. برای رسیدن به بیمارستان خودتان رانندگی نکنید. مهم است که معاینه شوید و درمان را در اسرع وقت شروع کنید.
سکته کوچک یک علامت هشدار دهنده است که شما در معرض خطر بالای سکته قرار دارید. شما نباید این علائم را نادیده بگیرید. دریافت مراقبت های پزشکی می تواند به یافتن علل احتمالی سکته کوچک کمک کند و به شما در مدیریت عوامل خطر کمک کند. این اقدامات ممکن است از سکته مغزی در آینده جلوگیری کند.
اگرچه یک سکته کوچک ممکن است هشدار دهنده سکته باشد، اما زمان وقوع سکته را پیش بینی نمی کند. سکته مغزی ممکن است روزها، هفته ها یا حتی ماه ها پس از یک سکته کوچک رخ دهد.
سکته
علائم سکته مغزی مشابه علائم سکته کوچک است، اما نتایج اینگونه نیست. سکته مغزی می تواند باعث آسیب دائمی مغز شود. ناتوانی طولانی مدت، مانند مشکلات بینایی یا گفتاری یا فلج (ناتوانی در حرکت) یا مرگ اکثر افرادی که سکته می کنند و قبلاً سکته های کوچک هشدار دهنده نداشته‌اند.
دریافت فوری درمان سکته مغزی بسیار مهم است. اگر درمان باز کردن شریان مسدود شده ظرف 4 ساعت پس از شروع علائم انجام شود، بهترین شانس برای بهبودی کامل را خواهید داشت. هرچه درمان زودتر انجام شود، شانس بهبودی بیشتر است.
تشخیص بیماری گرفتگی عروق کاروتید
پزشک بر اساس سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش، بیماری شریان کاروتید را تشخیص خواهد داد.
1. تست های تشخیصی
انجام آزمایشات زیر برای تشخیص بیماری شریان کاروتید رایج است. اگر علائم سکته کوچک یا سکته مغزی را دارید، پزشک ممکن است از آزمایشات دیگری نیز استفاده کند.
2. سونوگرافی کاروتید
سونوگرافی کاروتید رایج‌ترین روش برای تشخیص بیماری شریان کاروتید است. این یک آزمایش بدون درد و بی‌ضرر است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از داخل شریان های کاروتید شما استفاده می کند. این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا پلاک شریان های کاروتید باعث تنگی عروق کاروتید شده یا خیر و میزان تنگی این عروق چقدر است. یک سونوگرافی استاندارد کاروتید ساختار شریان های کاروتید شما را نشان می دهد. سونوگرافی کاروتید داپلر نشان می دهد که چگونه خون در شریان های کاروتید شما حرکت می کند.
3. آنژیوگرافی کاروتید
آنژیوگرافی کاروتید نوع خاصی از اشعه ایکس است. اگر نتایج سونوگرافی نامشخص باشد یا اطلاعات کافی را به پزشک شما ندهد، ممکن است انجام این آزمایش درخواست شود. برای این آزمایش، پزشک شما ماده ای (به نام رنگ کنتراست) را به داخل سیاهرگ تزریق می کند که اغلب در پای شما است. رنگ به شریان های کاروتید شما حرکت کرده و آنها را در تصاویر اشعه ایکس برجسته می کند.
4. آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی
آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) از یک آهنربای بزرگ و امواج رادیویی برای گرفتن عکس از شریان های کاروتید استفاده می کند. پزشک شما می تواند این تصاویر را روی صفحه کامپیوتر مشاهده کند. برای این آزمایش، پزشک ممکن است به شما رنگ کنتراست بدهد تا شریان‌های کاروتید روی عکس‌ها نمایان شود.
5. آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری
آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری یا سی تی آنژیوگرافی، عکس های اشعه ایکس از زوایای مختلف بدن عکس می گیرد. یک کامپیوتر تصاویر را در تصاویر دو بعدی و سه بعدی ترکیب می کند. برای این آزمایش، پزشک ممکن است به شما رنگ کنتراست بدهد تا شریان‌های کاروتید روی عکس‌ها برجسته شود.
درمان خانگی تنگی عروق کاروتید
درمان بیماری شریان کاروتید ممکن است شامل تغییر شیوه زندگی سالم، داروها و روش های پزشکی باشد. هدف از درمان، جلوگیری از بدتر شدن بیماری و جلوگیری از سکته است. درمان شما به علائم، شدت بیماری و سن و سلامت کلی شما بستگی دارد.
تغییرات سبک زندگی سالم برای قلب
در صورت ابتلا به بیماری شریان کاروتید، پزشک ممکن است تغییرات سبک زندگی سالم برای قلب را توصیه کند. تغییرات سبک زندگی سالم برای قلب عبارتند از:
- تغذیه سالم برای قلب
- حفظ وزن سالم
- مدیریت استرس
- فعالیت بدنی
- ترک سیگار
اقدامات درمانی گرفتگی عروق کاروتید
در صورت داشتن علائم ناشی از باریک شدن شریان کاروتید ممکن است به یک روش پزشکی نیاز داشته باشید. پزشکان از یکی از دو روش برای باز کردن شریان کاروتید باریک یا مسدود شده استفاده می کنند اندارترکتومی کاروتید و آنژیوپلاستی شریان کاروتید و استنت گذاری.
اندارترکتومی کاروتید
اندارترکتومی کاروتید عمدتاً برای افرادی توصیه می شود که عروق کاروتید آنها 50 درصد یا بیشتر مسدود شده است. در این روش، جراح برشی در گردن ایجاد می کند تا به شریان کاروتید باریک یا مسدود شده برسد. در مرحله بعد، در قسمت مسدود شده شریان بریدگی ایجاد می کند و پوشش داخلی شریان را که جریان خون را مسدود می کند، جدا می سازد. در نهایت جراح شریان را با بخیه می بندد و هرگونه خونریزی را متوقف می کند. سپس بریدگی گردن شما را می بندد.
آنژیوپلاستی و استنت گذاری شریان کاروتید
پزشکان از روشی به نام آنژیوپلاستی برای گشاد کردن شریان‌های کاروتید و بازگرداندن جریان خون به مغز استفاده می‌کنند. یک لوله نازک با یک بادکنک تخلیه شده در انتهای آن از طریق یک رگ خونی در گردن به شریان کاروتید باریک یا مسدود شده عبور می کند. پس از قرار گرفتن در محل، بالون باد می‌شود تا پلاک را به سمت بیرون در مقابل دیواره شریان فشار دهد. سپس یک استنت (یک لوله توری کوچک) در شریان قرار داده می شود تا دیواره سرخرگ داخلی را پشتیبانی کند. استنت همچنین به جلوگیری از باریک شدن یا انسداد مجدد شریان کمک می کند.
برنامه درمانی خود را دنبال کنید و تمام داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید. پزشک به شما اطلاع می دهد که چند وقت یکبار باید برای معاینه مطب یا آزمایش خون برنامه ریزی کنید. در صورت بروز علائم جدید یا بدتر شدن، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
کلام آخر
ابتلا به یک بیماری مرتبط با آترواسکلروز مانند گرفتگی عروق کاروتید ممکن است باعث ترس، اضطراب، افسردگی و استرس شود. در مورد احساس خود با پزشک خود صحبت کنید. صحبت با یک مشاور حرفه ای نیز می تواند کمک کننده باشد. اگر بسیار افسرده هستید، پزشک ممکن است داروها یا درمان های دیگری را توصیه کند که می تواند کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد.