پورت شیمی درمانی دستگاه کوچکی است که در زیر پوست قرار می گیرد و به ورید قفسه سینه متصل می شود تا داروهای شیمی درمانی را به بدن برساند. بدون پورت کت شیمی درمانی، در هر بار فرآیند شیمی درمانی، باید یک کاتتر وریدی جدیدی برای شما گذاشته شود. اما آیا پورت کتها نیاز به مراقبت ویژه ای دارند؟ اگر سوالات زیادی در این باره دارید با ادامه این پست همراه ما باشید.
پورت چیست؟
پورت شیمی درمانی با یک کاتتر مرکزی که به عنوان پیک لاین شناخته شده و با کاشته شدن در ورید بازوی شما برای مدت زمان کوتاه‌تری استفاده می شود، متفاوت است.
موارد مصرف پورت های شیمی درمانی
شیمی درمانی شامل تزریق متعدد داروهای داخل وریدی در طول زمان است. این داروها معمولاً در دوره های سه تا شش ماهه با انفوزیون هر دو تا شش هفته تجویز می شوند. ممکن است یک دوره شیمی درمانی یا چند دوره به شما تجویز شود. در موارد پیشرفته، درمان ممکن است ادامه داشته باشد.
پورت های شیمی درمانی از درد و تزریق به بازو در هر جلسه جلوگیری می کند. اما، آنها چیزی بیش از راحتی هستند. برخی از داروهای شیمی درمانی را فقط می توان از طریق یک پورت تجویز کرد زیرا برای رگ های بازوی شما سوز آور هستند. در عوض، دارو به یک سیاهرگ بزرگتر و ضخیم تر در قفسه سینه تحویل داده می شود.
شیمی درمانی همچنین می تواند باعث تغییرات وریدها شود و دسترسی به آنها با سوزن IV سنتی را سخت‌تر و دشوارتر کند.
متخصصان سرطان که انکولوژیست نامیده می شوند، معمولاً در صورت نیاز به بیش از چهار انفوزیون، یک پورت را توصیه می کنند. در برخی موارد، یک پورت ممکن است به شما اجازه دهد به جای بیمارستان یا کلینیک، مقداری شیمی درمانی را در خانه دریافت کنید.
پورت شیمی درمانی چه شکلی است؟
پورت ها تقریباً به اندازه یک سکه هستند و می توانند دایره‌ای، بیضی یا مثلثی باشند. این پورت دارای یک مرکز برجسته ساخته شده از یک ماده لاستیکی به نام سپتوم است که از طریق آن یک سوزن برای ارائه داروهای شیمی درمانی و سایر داروها یا محلول ها وارد می شود که به آن پورت لومن می گویند.
انواع پورت
دو نوع پورت شیمی درمانی وجود دارد:
- پورت تک لومن: این پورت یک ورودی شیمی درمانی با یک نقطه دسترسی و یک سپتوم است. این پورت رایج ترین نوع است که شکل دایره ای دارد.
- پورت دو لومن: این پورت دارای دو نقطه دسترسی و دو سپتوم است. آنها یا بیضی یا مثلثی هستند و می توانند برای شیمی درمانی از طریق یک ورودی و دارو یا تغذیه تزریقی از طریق دیگری استفاده شوند.
نحوه قرارگیری پورت
پورت های شیمی درمانی در زیر پوست در نزدیکی یک سیاهرگ بزرگ در قسمت بالایی قفسه سینه قرار می گیرند. این کار معمولاً به صورت سرپایی با استفاده از یک بی حس کننده موضعی انجام می شود که به جای خوابیدن، پوست را بی حس می کند. آنها گاهی اوقات همزمان با برداشتن تومور قرار می گیرند.
در حین جاگذاری، یک دیسک فلزی یا پلاستیکی کوچک به نام درام یا مخزن از طریق یک برش 2 تا 5 سانتی متری در زیر پوست قرار می گیرد. سپس یک لوله به نام کاتتر به ورید ژوگولار داخلی گردن یا ورید زیر ترقوه که از شانه تا گردن کشیده می شود متصل می شود.
پس از اینکه پورت شما قرار داده شد، جراح برای اطمینان از اتصال صحیح و ایمن بودن پورت، عکس برداری با اشعه ایکس را انجام می دهد. پورت به وضوح زیر پوست دیده می شود، اما تا حد زیادی با لباس پنهان است.
مزایای پورت شیمی درمانی
مانند هر روش جراحی دیگری، داشتن پورت شیمی درمانی دارای مزایا و معایبی است. مزایا عبارتند از:
- افزایش راحتی: با یک پورت شیمی درمانی، یک سوزن IV از طریق یک غشای پلاستیکی نازک به نام سپتوم وارد مخزن می شود. ممکن است فشار اولیه را احساس کنید اما درد کمی خواهید داشت.
- کاهش خطر اکستراوازیشن: هنگامی که از یک IV سنتی استفاده می شود، داروهای شیمی درمانی ممکن است خارج شوند (نشت) و به بافت های اطراف آسیب برسانند. پورت شیمی درمانی خطر را کاهش می دهد زیرا ورید ارسال کننده بزرگ است. در صورت وجود نشتی معمولا به مخزن محدود می شود.
- حمام کردن و شنا: معمولاً می توانید بدون نگرانی از عفونت استحمام کرده و حتی شنا کنید، زیرا پورت کاملاً زیر پوست قرار دارد.
عوارض پورت شیمی درمانی
پورت های شیمی درمانی ممکن است بی خطر به نظر برسند، اما محدودیت‌ها و خطرات خود را دارند. این عوارض عبارتند از:
- خطر عفونت: در حالی که این خطر نسبتاً کم است، اما امکان رخ دادن آن وجود دارد. تحقیقات نشان می دهد که حدود 2 درصد از پورت های شیمی درمانی به دلیل عفونت نیاز به تعویض دارند.
- خطر ترومبوز: بسیاری از افراد با پورت شیمی درمانی دچار لخته خون (ترومبوز) می شوند که می تواند کاتتر را مسدود کند. این انسداد را اغلب می توان با تزریق هپارین رقیق کننده خون به داخل کاتتر باز کرد. اما گاهی اوقات پورت نیاز به تعویض خواهد داشت.
- مشکلات مکانیکی: مشکلات مکانیکی، مانند حرکت کاتتر یا جدا شدن پورت از پوست، می تواند باعث از کار افتادن پورت شیمی درمانی شود.
- محدودیت حرکت: اگرچه فعالیت‌هایی مانند حمام کردن و شنا معمولاً مشکلی ایجاد نمی کنند اما متخصص انکولوژی ممکن است توصیه کند تا پایان شیمی درمانی از انجام ورزش‌های شدید مربوط به قفسه سینه خودداری کنید.
- جای زخم: وجود جای زخم دائمی بالای قفسه سینه برای برخی افراد ممکن است یادآوری کننده خاطرات آنها از تجربه آزاردهنده سرطان باشد. همچنین ممکن است به دلایل زیبایی ترجیح دهند که جای زخم نداشته باشند.
- خطرات جراحی: هر عمل جراحی خطراتی از جمله خطر خونریزی دارد. اگر ریه به طور تصادفی سوراخ شود، یک عارضه نادر به نام پنوموتوراکس (جمع شدن ریه) ممکن است رخ دهد. پنوموتوراکس در 1% موارد گزارش شده است.
| مزایا | معایب |
|---|---|
| سهولت استفاده | عفونت بالقوه |
| افزایش راحتی | لخته شدن خون و انسداد کاتتر |
| زیر لباس تا حد زیادی قابل رویت نیست. | مشکلات مکانیکی |
| کاهش خطر خارج شدن خون | محدودیت های حرکتی |
| جای زخم | |
| عوارض جراحی |
چگونه با پورت شیمی درمانی بخوابیم؟
در چند روز اول پس از قرار دادن پورت، ممکن است احساس درد و ناراحتی کنید، اما این درد باید به تدریج کاهش یابد. مشکل بزرگتر ممکن است آگاهی شما از پورت و نگرانی باشد که در صورت خواب نادرست ممکن است به نوعی به آن آسیب برسانید.
اگرچه هیچ پوزیشن خوابیدنی برای پورت شیمی درمانی خطرناک در نظر گرفته نمی شود، می توانید با خوابیدن به پشت از ناراحتی و حرکت ناخواسته پورت جلوگیری کنید. این وضعیت به طور کلی موقعیت بهینه در نظر گرفته می شود زیرا فشاری بر دستگاه وارد نمی کند.
اگر به سختی به پشت می خوابید، چندین عامل وجود دارد که می توانید امتحان کنید:
- بدن خود را از هر دو طرف با بالش های بزرگ حمایت کنید تا بدین ترتیب از غلت خوردن جلوگیری کنید.
- بالش‌های نگهدارنده‌ای تهیه کنید که روی گردن و شانه‌های شما قرار می‌گیرند تا کمتر برگردید.
- اگر فرورفتگی یا افتادگی وجود دارد که باعث غلت خوردن شما می شود، تشک ها را تعویض کنید.
اگر به راحتی نمی توانید به پشت بخوابید، چند کار وجود دارد که می توانید انجام دهید تا خود را راحت‌تر کنید و در عین حال حداقل فشار را روی دستگاه وارد کنید:
- سعی کنید روی شانه مخالف درگاه شیمی درمانی بخوابید. اگر در همان پهلو بخوابید، نه تنها شانه پایینی شما به سمت جلو خم می شود، بلکه ممکن است چانه شما به شانه شما و روی دستگاه بچسبد.
- یک بالش بدن تهیه کنید که بتوانید پاها و بازوهای خود را دور آن بپیچید. این مانع از غلتیدن شما به صورت رو به پایین روی تشک می شود.
- قرار دادن بالش بین زانوها نیز می تواند مانع از غلتیدن شما به جلو شود.
اجتناب از عوارض
به همان اندازه که عفونت با پمپ های شیمی درمانی نادر است، اما امکان بروز آن وجود دارد. در موارد شدید، این حالت می تواند منجر به یک عفونت بالقوه تهدید کننده زندگی و کل بدن شود که به عنوان سپتی سمی شناخته می شود.
زمانی که پورت در محل خود قرار دارد، اما تحت درمان نیستید، یک پرستار باید هر چهار هفته یک بار به منظور پیشگیری از انسداد آن را تخلیه کند. به نظر می رسد شستشوی کاتتر با محلول آنتی بیوتیک و هپارین به طور قابل توجهی خطر عفونت را کاهش می دهد.
ترومبوز یکی دیگر از دلایل رایج تعویض پورت ها است. به نظر نمی رسد که شستشوی معمول پورت با هپارین خطر را کاهش دهد و حتی در مواردی ممکن است باعث خونریزی شود. هر لخته کوچکی که ایجاد می شود اغلب می تواند با تزریق هپارین به کاتتر شکسته شود.
چگونه پورت های شیمی درمانی خارج می شوند؟
یک پورت را می توان برای هفته ها، ماه ها یا حتی سال ها در جای خود رها کرد، اما معمولاً پس از درمان شیمی درمانی برداشته می شود.
برداشتن پورت شیمی درمانی یک روش جراحی نسبتاً جزئی است که اغلب کمتر از 30 دقیقه به طول می انجامد. معمولاً قبل از برداشتن پورت شیمی درمانی یک بی حس کننده موضعی به شما داده می شود. یک برش کوچک ایجاد می شود و پس از آن پورت و کاتتر برداشته می شود. سپس برش را با بخیه، نوار جراحی یا چسب جراحی می‌بندند و با بانداژ می‌پوشانند.