آنوریسم آئورت شکمی (AAA) بزرگ شدن یا برآمدگی بخشی از آئورت است که در مسیر آئورت شکمی امتداد می یابد. برآمدگی در ناحیه ای شکل می گیرد که دیواره آئورت شما ضعیف شده است. به طور معمول، دیواره آئورت شما به اندازه کافی قوی و انعطاف پذیر است تا فشار ثابت خونی که قلب شما به بیرون پمپاژ می کند را مدیریت کند. اما عوامل مختلفی مانند افزایش سن، استفاده از تنباکو و برخی شرایط پزشکی می توانند دیواره آئورت شما را ضعیف کنند. هنگامی که دیوار ضعیف است، نمی تواند نیروهای جریان خون را به خوبی تحمل کند. اما این شرایط چه زمانی رخ می دهد؟ برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید.
آنوریسم آئورت شکمی چیست؟
همانطور که گفته شد در این شرایط بخش ضعیف شده دیواره آئورت به سمت بیرون منبسط شده و بزرگ می شود. این انبساط یا بالون شدن در طول زمان به رشد گسترده‌تر خود ادامه می‌دهد. اگر بخشی از آئورت به اندازه حداقل 50 درصد قطر طبیعی خود منبسط شود، پزشک وضعیت AAA را تشخیص می دهد. برای بسیاری از افراد، این بدان معنی است که برآمدگی حدود 3 سانتی متر عرض دارد.
هر چه آنوریسم بزرگتر شود، احتمال ترکیدن یا پارگی و خونریزی داخلی تهدید کننده زندگی بیشتر می شود. AAAهای بزرگتر از 5.0 سانتیمتر در زنان و 5.5 سانتیمتر در مردان نشان دهنده در معرض خطر بودن بیمار هستند. آنوریسم آئورت شکمی هرچه بزرگتر شوند، خطرناک‌تر می شوند. این وضعیت معمولاً تا زمانی که پاره نشوند یا نزدیک به پاره شدن باشند هیچ علامتی ندارند. به همین دلیل ضروری است که بدانید آیا فاکتورهای خطر برای AAA دارید یا خیر و برای مدیریت آنها با یک متخصص عروق در ارتباط باشید.
پارگی آنوریسم آئورت شکمی یک اورژانس پزشکی به حساب می آید. اگر درد شدید و ناگهانی در شکم یا کمر خود دارید با اورژانس تماس بگیرید. علائم همچنین ممکن است شامل تنگی نفس، سرگیجه و حالت تهوع باشد.
علائم آنوریسم آئورت شکمی
اکثر افراد مبتلا به AAA تا زمانی که آنوریسم نزدیک به پارگی نشده باشد، علائمی ندارند. در آن مرحله، ممکن است فرد هر یک از علائم زیر را تجربه کند:
- درد مداوم و عمیق در ناحیه کمر یا شکم.
- درد در ساق پا، کشاله ران یا ناحیه لگن.
- احساس نبض در شکم که شبیه ضربان قلب است.
بهتر است به این نکته توجه داشته باشید که پارگی AAA یک اورژانس پزشکی است. علائم به طور ناگهانی شروع می شوند و می تواند شامل موارد زیر باشند:
- درد شدید در شکم، کمر یا پاها
- تنگی نفس
- ضربان قلب سریع
- فشار خون پایین
- سرگیجه یا غش
- حالت تهوع یا استفراغ
- پوست مرطوب و عرق کرده
اگر علائم پارگی آنوریسم را دارید با اورژانس تماس بگیرید.
علت آنوریسم آئورت شکمی
یک ضعف اساسی در دیواره آئورت باعث تشکیل این نوع از آنوریسم می شود. بسیاری از عوامل محیطی و ارثی در کنار هم قرار می گیرند تا این ضعف را ایجاد کنند. به طور کلی، علت دقیق تشکیل آنها تعیین نشده است.
برای مثال، استفاده از تنباکو یا سایر دخانیات باعث می‌شود که دیواره آئورت پروتئین‌هایی را که ساختار آن را فراهم می‌کنند از دست بدهد. این فرآیند باعث کاهش قدرت آن می شود. دیواره آئورت نیز می تواند به دلیل تجمع پلاک (آترواسکلروز) ضعیف‌تر شود. تشکیل و رشد پلاک در طول زمان می تواند باعث التهاب و مرگ سلولی در لایه های دیواره شریان شود. همانطور که بلوک های ساختمانی دیواره آئورت شما شکسته می شود، آئورت ضعیف‌تر شده و در برابر انبساط غیرطبیعی آسیب پذیرتر می شود.
عوامل خطر آنوریسم آئورت شکمی
این عوامل خطر بیشترین نقش را در تعیین اینکه چه کسی به AAA دچار می شود دارد:
- سابقه مصرف دخانیات. محققان این عامل را به عنوان کشیدن حداقل 100 نخ سیگار در طول زندگی خود تعریف می کنند. خطر دقیق بر اساس مصرف متفاوت است (هرچه بیشتر از تنباکو مصرف کنید، خطر شما بیشتر است).
- سن بالاتر. همزمان با افزایش سن خطر ابتلا به آنوریسم شکمی بیشتر می شود (مردان بالای 50 سال و زنان بالای 65 سال).
- مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به این وضعیت قرار دارند.
- سابقه خانوادگی. سابقه خانوادگی نقش مهمی در ایجاد آنوریسم شکمی دارد. حدود 10 تا 20 درصد از افرادی که یک خویشاوند درجه یک با AAA دارند نیز به آن مبتلا می شوند. این بدان معناست که اگر خواهر، برادر یا والدین شما در مقطعی از زندگی خود به این وضعیت مبتلا شده باشند، احتمال بروز آن در شما بیشتر است.
عوامل خطر دیگری که می توانند نقش داشته باشند عبارتند از:
- فشار خون بالا
- مبتلا بودن به نوعی بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک (ASCVD) شامل بیماری عروق کرونر (CAD) و بیماری شریان محیطی(PAD) .
- وجود بیماری ارثی بافت همبند عروقی.
عوارض آنوریسم آئورت شکمی
شایع ترین عارضه پارگی آنوریسم است که سالانه باعث مرگ 150000 تا 200000 نفر در سراسر جهان می شود. پارگی AAA منجر به خونریزی داخلی بالقوه کشنده می شود. هر چه آنوریسم بزرگتر شود، این خطر افزایش می یابد.
تشخیص آنوریسم آئورت شکمی
از آنجایی که AAA ها معمولاً علائمی ایجاد نمی کنند، پزشکان اغلب آنوریسم های پاره نشده را از طریق آزمایشاتی که برای سایر شرایط بهداشتی تجویز می شوند، تشخیص می دهند. اگر پزشک به دلیل نتایج آزمایش یا دلایل دیگر مشکوک به وجود این آنوریسم در شما باشد، ممکن است آزمایشات دیگری را درخواست دهد:
- سونوگرافی دوبلکس شکم
- آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)
غربالگری آنوریسم آئورت شکمی
متخصصان روش غربالگری با سونوگرافی را برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به آنوریسم آئورت شکم هستند توصیه می کنند. این تست تصویربرداری ساده و بدون درد است و نشان می دهد که آیا شما مبتلا به این وضعیت هستید یا خیر. همچنین پزشک ممکن است سونوگرافی های اضافی را در فواصل زمانی منظم (معمولاً هر شش تا 12 ماه) برای نظارت بر آنوریسم توصیه کند. اگر آنوریسم بیش از حد بزرگ شود یا سایر عوامل خطر پارگی آنوریسم وجود داشته باشد، پزشک شما جراحی را توصیه می کند.
درمان آنوریسم آئورت شکمی
درمان بستگی به اندازه آنوریسم دارد، که عامل اصلی تعیین کننده خطر پارگی آن است. آنوریسم های کوچک ممکن است نیازی به درمان فوری نداشته باشند. در عوض، پزشک شما آنوریسم را از طریق آزمایش‌های سونوگرافی منظم یا سی‌تی اسکن بررسی می‌کند. این رویکرد نظارت نامیده می شود. آنوریسم های بزرگتر ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
نظارت بر آنوریسم
نظارت معمولاً زمانی مناسب است که قطر AAA کمتر از 5.5 سانتیمتر در مردان یا کمتر از 5.0 سانتیمتر در زنان باشد. آنوریسم همچنین نباید علائمی ایجاد کند.
بسته به اندازه آنوریسم در فواصل زمانی معین، سونوگرافی یا سی تی اسکن خواهید داشت. آنوریسم های بزرگتر نیاز به تصویربرداری بیشتری دارند. اگر به آستانه درمان نزدیک هستید، ممکن است سی تی اسکن بگیرید و نه اولتراسوند. حتماً دستورالعمل‌های پزشک خود را نسبت به آزمایش‌های تصویربرداری مورد نیاز خود دنبال کنید. پزشک همچنین اطلاعاتی در مورد هر یک از شرایط زیر به شما خواهد داد:
چه تغییراتی در سبک زندگی باید ایجاد کنید. این موارد شامل اجتناب از مصرف دخانیات، مصرف یک رژیم غذایی سالم برای قلب و ورزش است.
برای مدیریت شرایطی مانند فشار خون بالا یا کلسترول بالا باید چه داروهایی مصرف کنید.
تغییرات سبک زندگی و داروها آنوریسم را کوچک نمی کنند (در حال حاضر هیچ درمانی وجود ندارد که بتواند این کار را انجام دهد). اما این اقدامات ممکن است به کند کردن رشد آنوریسم و کاهش خطر سایر مشکلات قلبی عروقی کمک کند. محققان به بررسی داروها و سایر درمان هایی که ممکن است رشد AAA های کوچک را محدود یا متوقف کنند، ادامه می دهند.
جراحی آنوریسم آئورت شکم
ممکن است برای این وضعیت خود نیاز به جراحی داشته باشید اگر:
قطر آنوریسم حداقل 5.5 سانتی متر در مردان یا 5.0 سانتی متر در زنان است. برخی از مراکز عالی ممکن است بسته به سلامت کلی، نمایه خطر و سایر عوامل، جراحی انتخابی را با قطرهای کوچکتر توصیه کنند.
آنوریسم بدون توجه به اندازه آن علائم ایجاد می کند.
آنوریسم پاره شده است. در این حالت برای نجات جان بیمار نیاز به جراحی فوری خواهد بود.
جراحی خطر پارگی آنوریسم را با جایگزینی آئورت یا بستن آئورت از داخل با یک پیوند جدید کاهش می دهد. دو روش جراحی برای انجام این کار وجود دارد:
- جراحی ترمیمی آنوریسم بصورت باز با روش سنتی
- ترمیم آنوریسم اندوواسکولار (EVAR)
جراحان و بیماران به طور کلی EVAR را برای جراحی انتخابی ترجیح می دهند زیرا بهبودی آسان‌تر و نرخ بقای کوتاه مدت بهتری را ارائه می دهد. هنگامی که آناتومی مناسب باشد، EVAR می تواند نتایج ترمیم طولانی مدتی را ارائه دهد. اما شما نیاز به ارزیابی با سونوگرافی یا سی تی اسکن ترمیم به صورت سالیانه دارید. برخی از عوامل (مانند سن یا آناتومی شما) ممکن است جراحی باز را به گزینه‌ای امن‌تر تبدیل کند. هر روش مزایا و خطراتی دارد. متخصص عروق این موارد را با شما در میان خواهد گذاشت و با هم می توانید تصمیم بگیرید.
آنوریسم های پاره شده نیاز به جراحی فوری دارند تا شانس زنده ماندن را افزایش دهند.
پیشگیری
هیچ راه شناخته شده‌ای برای جلوگیری از پیشرفت آنوریسم وجود دارد. اگر والدین بیولوژیکی، خواهر و برادر یا فرزند شما مبتلا به این وضعیت باشند، با پزشک خود در این باره صحبت کنید. آنها ممکن است غربالگری اولتراسوند را برای بررسی علائم تشکیل آنوریسم توصیه کنند.
چه سابقه خانوادگی AAA داشته باشید یا نه، می توانید برای کاهش سایر عوامل خطر و حمایت از سلامت کلی قلب و عروق خود اقدام کنید. با پزشک خود در مورد راه های زیر صحبت کنید:
- سیگار یا مصرف سایر مواد تنباکو را ترک کنید.
- یک برنامه ورزشی که برای شما مفید است تهیه کنید.
- از یک رژیم غذایی سالم برای قلب پیروی کنید.
- فشار خون، کلسترول و قند خون خود را مدیریت کنید.
- مصرف نوشیدنی های حاوی الکل را محدود کنید.